Author Advocate Paresh M Modi

Difference between the NI Act Cases and Payment & Settlement Act Cases | Advocate Paresh M Modi

Here we provides the detailed comparison between the Negotiable Instruments Act, 1881 (NI Act) and the Payment and Settlement Systems Act, 2007 (PSS Act), covering cases, acts, sections, applicability, sentence, penalty, remedies, and scope to defend the accused:

 1. Purpose of the Acts

NI Act, 1881PSS Act, 2007
Primarily governs negotiable instruments like cheques, promissory notes, and bills of exchange.Regulates electronic payment systems and provides legal recognition to digital transactions.
Penal provisions for dishonour of cheques under Section 138.Deals with regulation of payment systems like UPI, NEFT, RTGS, wallets, and settlement mechanisms.

 2. Nature of Cases

NI Act CasesPSS Act Cases
Cheque bounce cases (Section 138) filed before Magistrate Court.Disputes or violations related to payment systems, handled by RBI or Adjudicating Authority.
Civil and criminal in nature.Regulatory and penal, mostly administrative in nature.

 3. Key Sections

NI ActPSS Act
– Sec. 138 – Dishonour of cheque for insufficiency of funds.
– Sec. 139 – Presumption in favour of holder.
– Sec. 142 – Cognizance of offences.		– Sec. 4 – Authorization of payment systems by RBI.
– Sec. 25 – Offences and penalties.
– Sec. 26 – Power to impose penalty.

4. Applicability

NI ActPSS Act
Applies to individuals and companies issuing cheques.Applies to payment system providers like banks, NBFCs, digital wallets (e.g., Paytm, PhonePe).
Both civil and criminal liability.Mainly civil liability and regulatory compliance.

 5. Sentence and Penalty

NI Act (Section 138)PSS Act (Section 25 & 26)
– Imprisonment up to 2 years, or fine up to double the cheque amount, or both.– Fine up to ₹10 lakh or more depending on RBI’s authority.
– Imprisonment up to 10 years in certain grave violations (Section 26).
Compoundable offence.Usually compoundable, regulatory in nature.

 6. Remedy Available

NI ActPSS Act
– File complaint under Section 138 within 30 days of receiving cheque return memo.
– Civil recovery through Summary Suit under Order 37 CPC also possible.		– File complaint with RBI or Adjudicating Authority under Section 26.
– Appeal lies with Appellate Tribunal under PMLA or RBI’s internal mechanism.

7. Scope to Defend the Accused

NI Act DefencePSS Act Defence
– Denial of legally enforceable debt.
– Cheque issued as security.
– Cheque stolen or forged.
– Defects in notice or complaint.
– Delay in filing complaint.		– Compliance with RBI Guidelines.
– No wilful default.
– Systemic failure or technical error.
– Authorization not violated.
Presumption under Section 139 is rebuttable.No presumption of guilt; depends on documentary compliance.

8. Examples of Cases

NI Act CasesPSS Act Cases
– A builder issues a cheque to a contractor which bounces.
– A customer gives cheque for purchase, but insufficient funds.		– Digital wallet violates RBI guidelines on KYC.
– Bank misuses RTGS system or delays settlements.

9. Jurisdiction

NI ActPSS Act
Judicial Magistrate First Class (Criminal Court).RBI-appointed Adjudicating Officer or Appellate Authority.

Summary Table:

FactorNI ActPSS Act
Type of LawCriminal + CivilRegulatory + Civil
Key OffenceDishonour of ChequeViolation of Payment System Rules
Applicable CourtMagistrate CourtRBI / Adjudicating Authority
PenaltyFine, JailFine, Jail (rare)
Defence ScopeWide, cheque-relatedTechnical, compliance-related
PresumptionYes, under Sec. 139No automatic presumption

NI એક્ટ કેસો અને પેમેન્ટ એન્ડ સેટલમેન્ટ એક્ટ કેસો વચ્ચેનો તફાવત | એડવોકેટ પરેશ એમ મોદી

અહિયા હું તમને NI Act (Negotiable Instruments Act, 1881) અને Payment and Settlement Systems Act, 2007 (PSS Act) વચ્ચેનો સ્પષ્ટ તફાવત ગુજરાતી ભાષામાં નીચે આપી રહ્યો છું, જેમાં કેસ, કાયદા, કલમો, લાગુ પડતુ ક્ષેત્ર, સજા, દંડ, ઉપાય અને આરોપી પક્ષે બચાવ કરવાની શક્યતાઓ દર્શાવવામાં આવી છે:

1. કાયદાનો હેતુ

NI Act, 1881PSS Act, 2007
ચેક, હંડીઓ, પ્રોમિસરી નોટ જેવા નેગોશિએબલ ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ્સના નિયમન માટે બનાવેલો કાયદો.ઈલેક્ટ્રોનિક પેમેન્ટ સિસ્ટમ્સ (UPI, NEFT, RTGS, વોલેટ વગેરે) માટેના નિયમન અને કાયદેસર ઓળખ માટેનો કાયદો.
ચેક ડીફોલ્ટ માટે દંડાત્મક કલમ 138 મુજબ કાર્યવાહી થાય છે.પેમેન્ટ સિસ્ટમ સંબંધિત ઉલ્લંઘન માટે આરબીઆઈ દ્વારા નિયામક કાર્યવાહી થાય છે.

 2. કેસનો પ્રકાર

NI Act CasesPSS Act Cases
ચેક બાઉન્સ થવાના ગુનાઓ (કલમ 138) માટે મેજિસ્ટ્રેટ કોર્ટમાં ફરિયાદ.પેમેન્ટ સિસ્ટમમાં અનિયમિતતાઓ માટે RBI અથવા અદાલત પાસે ફરિયાદ.
સિવિલ અને ક્રિમિનલ બંને પ્રકારના કેસ.મુખ્યત્વે નિયમનકારી અને એડમિનિસ્ટ્રેટિવ પ્રકારના કેસ.

3. મુખ્ય કલમો

NI ActPSS Act
– કલમ 138: ચેક ડિસઓનર માટે ગુનો
– કલમ 139: પાત્રધારક માટે દ્રઢ ધારણા
– કલમ 142: ફરિયાદ દાખલ કરવાની પ્રક્રિયા		– કલમ 4: પેમેન્ટ સિસ્ટમ માટે આરબીઆઈની મંજૂરી
– કલમ 25: ગુનાઓ અને દંડ
– કલમ 26: દંડ ફટકારવાની શક્તિ

4. લાગુ પડતુ ક્ષેત્ર

NI ActPSS Act
વ્યક્તિગત કે કંપનીએ આપેલા ચેકને લગતા કેસ.પેમેન્ટ સર્વિસ પ્રોવાઇડર્સ (બેંકો, NBFCs, ડિજિટલ વોલેટ્સ) માટે લાગુ.
કાયદેસર દેવું, કરાર વગેરેને આધારિત દાવા.આરબીઆઈના નિયમોના પાલન માટે જવાબદારી.

5. સજા અને દંડ

NI Act (કલમ 138)PSS Act (કલમ 25 અને 26)
– 2 વર્ષ સુધી જેલ અથવા બેગણી રકમ દંડ અથવા બંને.– ₹10 લાખ સુધી દંડ અથવા વધુ, આરબીઆઈના નિયમ મુજબ.
– ગંભીર મામલામાં 10 વર્ષ સુધી જેલ (દુરુપયોગની સ્થિતિમાં).
ગુનો સમાધેય છે (Compoundable).મુખ્યત્વે દંડાત્મક અને સમાધેય.

 6. ઉપાય (Remedy)

NI ActPSS Act
– 30 દિવસમાં ચેક રિટર્ન પછી નોટિસ આપવી.
– ફરિયાદ કલમ 138 હેઠળ મેજિસ્ટ્રેટ કોર્ટમાં.
– સિવિલ Summary Suit પણ મૂકાઈ શકે છે.		– RBI સમક્ષ ફરિયાદ અથવા કલમ 26 મુજબ અધિકારી સમક્ષ અરજી.
– અપીલ PMLA Appellate Tribunal અથવા RBIની આંતરિક વ્યવસ્થા મુજબ.

7. આરોપી માટે બચાવના માર્ગો

NI Act (કલમ 139 આધારિત બચાવ)PSS Act (Compliance આધારિત બચાવ)
– કાયદેસર દેવું ન હોવાનો દાવો
– ચેક ફક્ત સિક્યુરિટીના રૂપે આપ્યું
– ચેક ચોરી/ફોર્જ છે
– નોટિસમાં ખામી
– ફરિયાદ મોડેથી કરાઈ		– RBIના નિયમોનું પાલન કરવામાં આવ્યું છે
– ઇચ્છિત ભૂલ ન હતી
– ટેક્નિકલ ફેલ્યોર
– પેમેન્ટ સિસ્ટમનું ઓથોરાઇઝેશન ખોટું નહોતું
કલમ 139ની ધારણાનો ખંડન શક્ય છે.દસ્તાવેજી પુરાવા આધારિત બચાવ.

8. ઉદાહરણ રૂપ કેસો

NI Act કેસPSS Act કેસ
– બિલ્ડરે કોન્ટ્રાક્ટરને આપેલો ચેક બાઉન્સ થયો.
– ગ્રાહકે ચેક આપ્યો અને બૅલન્સ નહોતું.		– ડિજિટલ વોલેટે આરબીઆઈના KYC નિયમોનું ઉલ્લંઘન કર્યું.
– બેંકે RTGS/NEFTમાં વિલંબ કર્યો.

 9. અધિકારક્ષેત્ર (Jurisdiction)

NI ActPSS Act
જ્યુડિશિયલ મેજિસ્ટ્રેટ ફર્સ્ટ ક્લાસ કોર્ટ.આરબીઆઈ અથવા નિમાયેલા અધિકારી દ્વારા.

સારાંશ કોષ્ટક:

બાબતNI ActPSS Act
કાયદાનો પ્રકારક્રિમિનલ + સિવિલનિયમનકારી + સિવિલ
મુખ્ય ગુનોચેક ડિસઓનરપેમેન્ટ સિસ્ટમ ઉલ્લંઘન
અદાલત / ફોરમમેજિસ્ટ્રેટ કોર્ટઆરબીઆઈ / અધિકૃત અધિકારી
દંડજેલ + દંડદંડ / નિયમનકારી પગલાં
બચાવની શક્યતાવધુ, ચેક આધારિતનિયમન અને ટેક્નિકલ આધારિત
Presumptionહા, કલમ 139 હેઠળનહી, પુરાવા આધારિત

Here’s a clear distinction on when the Payment and Settlement Systems (PSS) Act, 2007 arises and when the Negotiable Instruments (NI) Act, 1881 arises:

When does the NI Act case arise?

The NI Act (specifically Section 138) arises when a cheque is dishonoured (bounced) due to:

  1. Insufficient funds in the drawer’s account,

  2. Payment exceeds arrangement,

  3. Stop payment instruction by drawer (if mala fide),

  4. Account closed or signature mismatch,

  5. The cheque was issued towards a legally enforceable debt or liability.

Example situation:

Mr. A gives a cheque of ₹5,00,000 to Mr. B for a loan repayment. The cheque bounces due to insufficient funds. Mr. B sends a legal notice within 30 days and files a complaint under Section 138 of NI Act.

NI Act arises only for dishonoured physical cheques, not for UPI, RTGS, NEFT, etc.

When does the PSS Act case arise?

The PSS Act, 2007 arises when there is a violation of rules or guidelines issued by the RBI regarding electronic or digital payment systems, such as:

  1. Unauthorized operation of a payment system (e.g., UPI, wallets, RTGS),

  2. Failure to comply with RBI directions by payment system providers (e.g., PhonePe, Paytm),

  3. Data privacy violation or fraud in payment processing,

  4. KYC or AML (Anti-Money Laundering) violations by payment operators,

  5. Delay or failure in settlement of funds between payer and payee.

Example situation:

A fintech company runs a digital wallet without obtaining proper authorization from RBI, or delays the payment settlements intentionally. RBI investigates and issues a penalty under Section 26 of the PSS Act.

PSS Act is for digital/electronic payment systems—UPI, NEFT, RTGS, e-wallets, etc.

In Short:

ConditionApplicable Act
Cheque given and bounces due to funds, signature, etc.NI Act, Section 138
Payment issue via UPI/NEFT/RTGS/digital wallet or system violationPSS Act, 2007
Physical negotiable instrument defaultNI Act
Digital payment system violation or failurePSS Act

અહીં નીચે આપેલ છે કે ક્યારે NI Act (Negotiable Instruments Act, 1881) લાગુ પડે છે અને ક્યારે PSS Act (Payment and Settlement Systems Act, 2007) લાગુ પડે છે 

NI Act ક્યારે લાગુ પડે છે?

NI Act, ખાસ કરીને કલમ 138, ત્યારે લાગુ પડે છે જ્યારે:

  1. ચેક બાઉન્સ થાય છે – ખાતામાં પૂરતું બેલેન્સ ન હોવાથી,

  2. ચેકની રકમ બેંક સાથે થયેલા વ્યવસ્થા કરતા વધુ હોય,

  3. ડ્રોઅરે ઇચ્છાપૂર્વક સ્ટોપ પેમેન્ટ કર્યું હોય,

  4. એકાઉન્ટ બંધ હોય અથવા સહી ભિન્ન હોય,

  5. ચેક કોઈ કાયદેસર દેવું અથવા બાકી રકમ ચૂકવવા માટે આપવામાં આવ્યો હોય.

ઉદાહરણ:

શ્રી અજયે શ્રી વિજયને ₹5,00,000નું લોન ચુકવવા ચેક આપ્યું. ચેક બાઉન્સ થયો કારણ કે ખાતામાં પૂરું બેલેન્સ ન હતું. વિજયે 30 દિવસમાં નોટિસ આપી અને પછી કલમ 138 હેઠળ ફરિયાદ નોંધાવી.

NI Act ફક્ત ફિઝિકલ ચેક બાઉન્સ થવા પર લાગુ પડે છે. ડિજિટલ પેમેન્ટ માટે લાગુ પડતો નથી.

PSS Act ક્યારે લાગુ પડે છે?

PSS Act, 2007 ત્યારે લાગુ પડે છે જ્યારે RBIના પેમેન્ટ સિસ્ટમના નિયમોનું ઉલ્લંઘન થાય છે, જેમ કે:

  1. RBIની પરવાનગી વગર પેમેન્ટ સિસ્ટમ ચલાવવી (UPI, RTGS, NEFT, વોલેટ વગેરે),

  2. પેમેન્ટ સિસ્ટમ પ્રોવાઇડર RBIના સૂચનોનું પાલન ન કરે,

  3. ગ્રાહકના ડેટાની ગોપનીયતાનું ઉલ્લંઘન થાય,

  4. KYC / AML નિયમોનું ઉલ્લંઘન,

  5. ગ્રાહકના પૈસાની રકમનો સમયસર સેટલમેન્ટ ન થાય.

ઉદાહરણ:

એક ફિનટેક કંપનીએ આરબીઆઈની પરવાનગી વગર ડિજિટલ વોલેટ શરૂ કર્યો અને પૈસાનું સેટલમેન્ટ મોડું કરતા રહે છે. આરબીઆઈ તપાસ કરીને PSS Actની કલમ 26 હેઠળ દંડ ફટકારે છે.

PSS Act એ ડિજિટલ પેમેન્ટ સિસ્ટમ્સ (UPI, NEFT, RTGS, Wallets) માટે છે.

તફાવત સરવાળે:

પરિસ્થિતિલાગુ પડતો કાયદો
ચેક બાઉન્સ થવો (ફિઝિકલ ચેક)NI Act, કલમ 138
UPI, NEFT, RTGS, ડિજિટલ પેમેન્ટમાં ખામી અથવા ઉલ્લંઘનPSS Act, 2007
ચેક દ્વારા કરેલી ચુકવણીમાં ડિફોલ્ટNI Act
પેમેન્ટ એપ અથવા સિસ્ટમ દ્વારા થયેલી ત્રુટિPSS Act

Real Reviews from Clients of Advocate Paresh M. Modi

Connect with Advocate Paresh M Modi on Google

Previous

Author: Advocate Paresh M Modi

As a law firm, Advocate Paresh M Modi is having a team of expert Advocates who provide expert advice and guide the clients on the complicated issues of court proceedings in India. Our law firm has been advising clients to adopt a systematic approach as per the provisions of the law and the requirements of the statute. Being the Best Advocate in Ahmedabad, Advocate Paresh M Modi has been serving the clients according to the provisions of law as Advocate Paresh M Modi is an Experienced Lawyer in Gujarat.Paresh M Modi and his associates have been rendering excellent work owing to their experience in Gujarat High Court for more than 7 years together and having established themselves as a seasoned advocate in the High Court of Gujarat by dealing with various matters in a different fields. It has been made possible to see that the client in any corner of the State of Gujarat could get genuine legal advice and the presence of a lawyer on account of the association with Advocates in various cities of the State of Gujarat.

People Also Search For :